Για συναδέλφους υδραυλικούς και όχι μόνο:Το δικαίωμα στο νερό και την ενέργεια ως πεδίο διεκδίκησης* Παραδείγματα από τη διεθνή εμπειρία«Remunicipalisation». Υπό τον συγκεκριμένο όρο, που θα μπορούσε να αποδοθεί ως «επαναφορά στο δήμο», περιγράφονται σήμερα μια σειρά από αντιστάσεις, διεκδικήσεις και νίκες απέναντι στην εμπορευματοποίηση του νερού στην Ευρώπη, τη Λατινική Αμερική, τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Αφρική. Η έννοια του δημόσιου αγαθού φαίνεται να επανέρχεται δειλά στο προσκήνιο σε τοπικές κοινωνίες της Ευρώπης ως απάντηση στις καταγεγραμμένες πια κοινωνικές επιπτώσεις των ιδιωτικοποιήσεων. Οι διεκδικήσεις αυτές, εντούτοις, δεν φαίνονται πλέον να περιορίζονται ούτε στον τομέα του νερού, ούτε στο τοπικό επίπεδο, όπως μαρτυρούν πρόσφατα παραδείγματα από τη Γερμανία και την Ιταλία.
Του
Γιάννη Ευσταθόπουλου
Από τον τομέα του νερού…
Γκρενόμπλ (2001)Το παράδειγμα της γαλλικής πόλης Γκρενόμπλ αποτελεί μια από τις πρώτες και ως εκ τούτου εμβληματικότερες περιπτώσεις ανάκτησης υπηρεσιών κοινής ωφέλειας από αρχές της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Συνολικά, τρεις βασικοί λόγοι οδήγησαν στην απόφαση τερματισμού της σύμβασης παραχώρησης με τη γαλλική πολυεθνική SUEZ:
Πρώτον, αποκαλύφθηκε ότι η επιλογή της πολυεθνικής επιχείρησης SUEZ ήταν άμεσα συνδεδεμένη με μια σκοτεινή υπόθεση διαφθοράς στην οποία εμπλέκονταν τόσο ο δήμαρχος της πόλης όσο και διευθυντικά στελέχη της επιχείρησης. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι υπεύθυνοι, συμπεριλαμβανομένου του πρώην δημάρχου, καταδικάστηκαν σε ποινές φυλάκισης και υψηλά χρηματικά πρόστιμα.
Δεύτερον, η επιχείρηση προκάλεσε ένα αδικαιολόγητο πρόσθετο κόστος από τη διαχείριση του δικτύου, το οποίο μετακυλίστηκε στους καταναλωτές μέσω συνεχών αυξήσεων στην τιμή του νερού.
Τρίτον, οι υπεργολαβικές επιχειρήσεις δεν υλοποίησαν τις απαιτούμενες επενδύσεις για τη διατήρηση και επέκταση του δικτύου ύδρευσης.
Η ανάκτηση του ελέγχου του οργανισμού υδροδότησης από το δήμο, το 2001, σταθεροποίησε τις τιμές, συμβάλλοντας παράλληλα στη ραγδαία αύξηση των επενδυτικών δαπανών για την ανανέωση των υποδομών. Η νέα δομή της επιχείρησης παροχής νερού στηρίζεται σήμερα στη διαφάνεια, στους εργαζομένους και στην ευρεία συμμετοχή των εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών στη διαχείριση της επιχείρησης, είτε μέσω του διορισμού στο Διοικητικό Συμβούλιο πέντε ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων είτε, ακόμη, μέσω της λειτουργίας μιας θεσμοθετημένης Επιτροπής Χρηστών.
Παρίσι (2010)
Ιδιαίτερα εμβληματική, ωστόσο, πρέπει να θεωρηθεί η πρόσφατη επαναφορά στο δήμο του Παρισιού της εταιρείας υδροδότησης έπειτα από 26 έτη εκμετάλλευσης του δικτύου από θυγατρικές των πολυεθνικών SUEZ και VEOLIA. Όπως και στην περίπτωση της Γκρενόμπλ, κίνητρο για την απόφαση του δήμου υπήρξε η καταγραφή καταχρηστικών συμπεριφορών εκ μέρους των δύο εταιρειών, γεγονός που είχε καταγγελθεί και από αναλυτικές μελέτες καταναλωτικών οργανώσεων. Ως αποτέλεσμα, η σύμβαση τερματίστηκε και η διαχείριση των υπηρεσιών υδροδότησης ανατέθηκε από 1/1/2010 στη δημοτική επιχείρηση Eau de Paris. Ένα μόλις έτος μετά την επαναφορά των υπηρεσιών υπό δημόσιο έλεγχο, τα αποτελέσματα είναι ήδη θεαματικά:
Έπειτα από αδιάλειπτες αυξήσεις κατά τη διάρκεια της τελευταίας 25ετίας (συνολικού ύψους 260%), το 2010 πραγματοποιήθηκε μείωση στην τιμή του νερού της τάξης του 11%.
Κατά το πρώτο έτος λειτουργίας, η ετήσια εξοικονόμηση ανέρχεται σε 35 εκατομμύρια ευρώ, προερχόμενη από τη μη διανομή κερδών σε μετόχους και από τη δραστική μείωση του κόστους λειτουργίας και συντήρησης της επιχείρησης σε σχέση με τον ιδιωτικό πάροχο (με αμετάβλητη την ποιότητα του νερού). Πρέπει να διευκρινιστεί ότι οι μειώσεις πραγματοποιούνται με τρόπο ώστε να διασφαλίζεται το σύνολο των απαραίτητων επενδύσεων για την άρτια, αειφόρο και μακροπρόθεσμη υδροδότηση του δήμου, γεγονός που υποδεικνύει μια προσπάθεια για την άσκηση μιας «περιβαλλοντικά υπεύθυνης» κοινωνικής πολιτικής (ή, αντιστρόφως, μιας «κοινωνικά υπεύθυνης» περιβαλλοντικής πολιτικής).
Τέλος, η επιχείρηση Eau de Paris υλοποιεί ένα φιλόδοξο και υποδειγματικό σχέδιο κοινωνικής αλληλεγγύης, βασικά χαρακτηριστικά του οποίου αποτελούν η δραστική ενίσχυση των χρηματοδοτικών και υποστηρικτικών υπηρεσιών για την αποφυγή της διακοπής της υδροδότησης νοικοκυριών που αδυνατούν να πληρώσουν τους λογαριασμούς τους, η υλοποίηση στοχευμένων δράσεων σε νοικοκυριά με χαμηλά εισοδήματα για την εξοικονόμηση νερού, η ενίσχυση των δημόσιων σημείων δωρεάν διάθεσης νερού και η χρηματοδότηση πολιτικών ενίσχυσης της πρόσβασης σε πόσιμο νερό σε χώρες του Τρίτου Κόσμου (συνολικού ύψους 2,8 εκατομμυρίων ευρώ, με αποδέκτες 40 σχέδια και 20 χώρες). Η συγκεκριμένη δράση εντάσσεται σε μια αναπτυσσόμενη, σε διεθνές επίπεδο, μορφή συνεργασίας «Δημοσίου-Δημοσίου Τομέα» (Public-Public Partnerships), που λαμβάνει χώρα μεταξύ δημόσιων επιχειρήσεων του Βορρά με αντίστοιχες επιχειρήσεις και κοινότητες του Νότου, με άξονα την έννοια του «Παγκόσμιου Δικαιώματος στο Νερό».
Όταν η Ιταλία εναντιώνεται στην εμπορευματοποίηση
του νερούΤο Ιταλικό Φόρουμ για το Νερό (Forum Italiano dei mobimienti per l’acqua) ιδρύθηκε με κύριο μέλημα την αποτροπή της υποχρεωτικής ιδιωτικοποίησης των οργανισμών υδροδότησης της χώρας (νόμος Ronchi). Μέσω μιας εκστρατείας εθνικής εμβέλειας, στην οποία συμμετείχαν εκατοντάδες φορείς και οργανώσεις πολιτών, συγκεντρώθηκαν 1.400.000 υπογραφές με στόχο τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος στις 12 και 13 Ιουνίου ενάντια στην εφαρμογή του νόμου. Η πρωτοβουλία αυτή εκτιμάται ότι συνιστά μια μετωπική σύγκρουση με την κυβερνητική πολιτική και, κυρίως, με τις πολυεθνικές του νερού. Στην Ιταλία οι επενδυτικές ανάγκες στον τομέα του νερού υπολογίζεται ότι θα ανέλθουν κατά την επόμενη τριακονταετία στα 64 δισ. ευρώ, γεγονός που συνιστά μια άκρως ελκυστική επιχειρηματική ευκαιρία για τους μεγάλους βιομηχανικούς ομίλους του νερού.
… στον τομέα
της ενέργειας
Επαναφορά υπό δημόσιο έλεγχο τμημάτων του τομέα της ενέργειας (Γερμανία)Τμήματα του τομέα ενέργειας ανακτώνται σήμερα από τον δημόσιο τομέα στη Γερμανία. Η πιο ενδεικτική περίπτωση είναι η αγορά της 5ης μεγαλύτερης εταιρείας παραγωγής ενέργειας (Steag) από μια σύμπραξη επτά δήμων στη Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία (Stadtwerke Konsortium Rhein-Ruhr). Η κίνηση αυτή μειώνει δραστικά την εξάρτηση των δήμων από τις κυρίαρχες ενεργειακές επιχειρήσεις της χώρας (Eon, RWE, Vattenfall), τρεις εκ των οποίων εντάσσονται στο αναδυόμενο ευρωπαϊκό ολιγοπώλιο της ενέργειας.
Συνολικά, πάνω από 30 νέες ενεργειακές επιχειρήσεις σε επίπεδο δήμων (Stadtwerke) έχουν δημιουργηθεί από το 2007. Η τάση αυτή εκτιμάται ότι αντιτίθεται στη φιλική προς την ιδιωτική επιχειρηματικότητα πολιτική ατζέντα της καγκελαρίου Μέρκελ. Δύο χιλιάδες συμβάσεις μεταξύ δήμων και ενεργειακών επιχειρήσεων του ιδιωτικού τομέα λήγουν το 2011, γεγονός που εκτιμάται ότι θέτει τις προϋποθέσεις για μια μαζική επαναφορά του τομέα της ενέργειας υπό δημόσιο έλεγχο.
Συνδικάτα και πολίτες υπέρ του δικαιώματος στην ενέργεια (Γαλλία)Στη Γαλλία, κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, καταγράφονται πρωτοβουλίες, συχνά από κοινού μεταξύ πολιτών και εργαζομένων στις δημόσιες ενεργειακές επιχειρήσεις, ενάντια στις επιπτώσεις της εμπορευματοποίησης του ηλεκτρικού ρεύματος. Οι πρωτοβουλίες αυτές στηρίζονται στην έννοια του «Δικαιώματος στην Ενέργεια», το οποίο νοείται ως το δικαίωμα πρόσβασης όλων των πολιτών σε μια ελάχιστη ποσότητα ενέργειας, ανεξάρτητα από την εισοδηματική τους κατάσταση. Πρωταγωνιστικό ρόλο στη στήριξη αυτών των πρωτοβουλιών έχει διαδραματίσει, μεταξύ άλλων, και ο καθηγητής στο πανεπιστήμιο Παρίσι 8, Μιχάλης Βακαλούλης, χάρη στη διεξαγωγή μιας σειράς ερευνών πεδίου με αντικείμενο την αντίληψη και τις απόψεις των πολιτών και κοινωνικών φορέων για το ρόλο της ενέργειας στην κοινωνία και, ειδικότερα, για την επίπτωση της απελευθέρωσης της αγοράς ενέργειας ως προς τις συνθήκες και τους όρους χρήσης του εν λόγω αγαθού.
Το παράδειγμα αυτό εντάσσεται συνολικότερα σε μια μακρά παράδοση των εργαζομένων της EDF (Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού) με αντικείμενο τη σύναψη δεσμών συνεργασίας με το κοινωνικό σύνολο για την προάσπιση και βελτίωση της δημόσιας υπηρεσίας ηλεκτρισμού. Η οργάνωση «Δικαίωμα στην Ενέργεια – Στοπ στις Διακοπές Ρεύματος» αποτελεί ένα εξαιρετικό παράδειγμα οργάνωσης πολιτών με αποστολή τη συμβολή στην καταπολέμηση της ενεργειακής ένδειας τόσο σε εθνικό, όσο και σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Η οργάνωση αυτή έχει επίσης συνάψει μια άτυπη συνεργασία με την πρωτοβουλία εργαζομένων της EDF με τίτλο «Ρομπέν των Δασών της Ενέργειας». Οι τεχνικοί της EDF που συμμετέχουν ανώνυμα στην εν λόγω κίνηση επανασυνδέουν από το 2004 την παροχή ρεύματος σε νοικοκυριά που αδυνατούν να πληρώσουν τους λογαριασμούς τους, σε πείσμα των πειθαρχικών κινδύνων που συνεπάγεται η συγκεκριμένη δράση.
Πηγή:
Εποχή
Ενημερώση κάθε 15 δευτερόλεπτα
