Όλα τα νερά της Χιλής εκτός από τη θάλασσα, έχουν «κοπεί» σε μερίδια που ονομάζονται «δικαιώματα νερού». Τα «δικαιώματα νερού» είναι τίτλοι ιδιοκτησίας ισόβιοι, ξέχωροι από τη γη και έχουν εμπορική αξία, όπως ακριβώς ένα σπίτι, ή ένα κτήμα. Μπορείς να το νοικιάσεις, να το χρησιμοποιήσεις, ή να το κρατήσεις χωρίς να το κάνεις τίποτα περιμένοντας την κατάλληλη στιγμή, για να το πουλήσεις ακριβά.
Στη χώρα, που θεωρείται πρωτοπόρος στις εφαρμογές του νεοφιλελευθερισμού και των ιδιωτικοποιήσεων, όλα τα νερά πωλούνται. Ποτάμια, λίμνες και υπόγεια ύδατα καταλήγουν σε ιδιώτες, σε επιχειρήσεις και κερδοσκόπους που θεωρούν το νερό επένδυση με σκοπό το κέρδος. Στη Χιλή το νερό δεν θεωρείται πια αναφαίρετο δικαίωμα, αλλά εμπορεύσιμο προϊόν. Με άλλα λόγια αυτό σημαίνει, πως αν είσαι αγρότης δεν μπορείς να ποτίσεις το χωράφι σου ακόμα και αν αυτό βρίσκεται στις όχθες του ποταμού διότι το ποτάμι μπορεί να ανήκει σε άλλους. Αντιστοίχως, δεν μπορείς να πάρεις νερό αν δεν έχεις «δικαίωμα» και συλλαμβάνεσαι αν πιαστείς επ’ αυτοφώρω.
Όλα ξεκίνησαν το 1981, κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Πινοσέτ όταν δημιουργήθηκε ο Κώδικας του Νερού (Código de Aguas), ένα πακέτο νόμων οι οποίοι θεμελιώνουν ότι το νερό δεν είναι δημόσιο αγαθό, αλλά ιδιωτικό προϊόν.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα παρατηρείται στη βόρεια Χιλή, στην έρημο της Ατακάμα, που θεωρείται η πιο ξηρή περιοχή του πλανήτη. Τα εδάφη, στα οποία κατοικούν από την αρχαιότητα οι ιθαγενείς ινδιάνικοι πληθυσμοί Αυμάρα και Λινκάν Αντάι, είναι πλούσια σε ορυκτά και μέταλλα. Η Χιλή είναι ο τρίτος προμηθευτής χαλκού του κόσμου. Οι εταιρίες που διαχειρίζονται τα τεράστια ορυχεία χαλκού της περιοχής, έχουν πάρει στην ιδιοκτησία τους τα νερά του Ρίο Λόα, του μακρύτερου ποταμού της χώρας. Και μπορεί κάποτε τα νερά του ποταμού να έδιναν ζωή στην περιοχή, σήμερα, όμως, τεράστιες ποσότητες νερού χρησιμοποιούνται για να ξεχωρίσουν το μέταλλο από την πέτρα.
Ένα από τα τρία μεγαλύτερα ορυχεία χαλκού του κόσμου είναι αυτό της Τσουκικαμάτα. Από πάνω μοιάζει σαν ένας τεράστιος κρατήρας, μια από τις μεγαλύτερες τρύπες που έχει ανοίξει ο άνθρωπος σε αυτόν τον πλανήτη. Έχει 1 χιλιόμετρο βάθος, 4,9 χιλιόμετρα μήκος και τρία χιλιόμετρα πλάτος. Αυτό το γεμάτο σκόνη μέρος, είναι η καρδιά της οικονομίας της χώρας. Δουλεύει 24 ώρες το 24ωρο, 365 μέρες τον χρόνο, με 8000 ανθρώπους προσωπικό, παράγοντας περίπου 11.000 δολάρια κάθε λεπτό που περνάει. Το ορυχείο το εκμεταλλεύεται η κρατική εταιρία Codelco. «Η κατανάλωση λίτρου ανά δευτερόλεπτο της Βόρειας Κοδέλκο, που περιλαμβάνει την Τσουκικαμάτα, είναι γύρω στα 1.900 λίτρα το δευτερόλεπτο», λέει ο Γκοντόι Αλεμάν, πολιτικός μηχανικός. 1900 λίτρα ανά δευτερόλεπτο αντιστοιχεί στην ποσότητα νερού που θα κατανάλωναν σε 1 μέρα 432.000 Αμερικανοί, ή 1.216.000 Ευρωπαίοι, ή 16.416.000 Αφρικανοί.
«Είναι οικονομικό το θέμα. Τα λεφτά! Έτσι απλά το βλέπω εγώ. Εμείς δεν αξίζουμε ούτε ένα πέσο για εκείνους, γι΄ αυτό μένουμε στο περιθώριο. Για τη χώρα υπάρχουν άλλες προτεραιότητες όπως τα δολάρια και τα λεφτά από το χαλκό. Κι εμείς; Εμάς ας μας φάνε τα σκυλιά!», μας λέει ο Μιγκέλ, ένας από τους τελευταίους αγρότες της Κιγιάγκουα, μιας πόλης που έσφυζε από ζωή, αλλά σήμερα έχει μετατραπεί σε πόλη – φάντασμα. Οι κάτοικοί της έχουν μεταναστεύσει στην Καλάμα, που η οικονομική της ανάπτυξη οφείλεται στα ορυχεία χαλκού που υπάρχουν στην περιοχή.
Η εθνική κυριαρχία της Χιλής έχει πια υποθηκευτεί αφού το 85% των νερών της πρώτης κατηγορίας (ποταμοί και λίμνες) δεν ανήκουν στη χώρα αλλά στην Πολυεθνική ισπανική εταιρία παραγωγής ενέργειας, την ENDESA. Από την άλλη πλευρά όλες οι Εταιρίες Ύδρευσης, παροχής πόσιμου νερού και αποχέτευσης βρίσκονται πια στα χέρια μεγάλων οικονομικών οργανισμών και πολυεθνικών εταιριών, όπως στους ομίλους Solari, Luksic, Vicuña, Leon και στις εταιρίες Αnglean Water, Thames Water (Μ.Βρετανία), Iberdrola(Ισπανία), Suez Lyonnaise Meaux (Γαλλία). Η τελευταία εταιρία είναι ιδιοκτήτρια της Εταιρίας Aguas Andinas, που τροφοδοτεί με νερό την πρωτεύουσα Σαντιάγο.
Η κεντροαριστερή κυβέρνηση της Χιλής υπό την Michelle Bachelet, προσπαθεί σήμερα να ισορροπήσει ανάμεσα στην απόταξη των καταλοίπων που έχει αφήσει (μέσω ακόμα και σήμερα νόμων εν ισχύ) το πολύχρονο δικτατορικό καθεστώς του Πινοσέτ και τον εναρμονισμό της οικονομίας της χώρας με την διεθνή αγορά. Παρά την τροποποίηση κάποιων νόμων το 2005, που όριζε ότι όποιος δεν χρησιμοποιεί το δικαίωμα νερού και το κρατάει για να το πουλήσει αργότερα κερδοσκοπώντας πάνω στις αυξομειώσεις των τιμών, του επιβάλλεται πρόστιμο, η κατάσταση δεν βελτιώθηκε ιδιαίτερα. Το πρόστιμο είναι χαμηλό για όποιον σκέφτεται να κερδοσκοπήσει. Η κυβέρνηση προσπαθεί να τροποποιήσει το Σύνταγμα, αλλά ισχυρίζεται ότι η δεξιά αντιπολίτευση δεν της επιτρέπει να κάνει τις κατάλληλες αλλαγές.
Υπό αυτές τις συνθήκες, ο ντόπιος πληθυσμός βιώνει τις άγριες συνέπειες της πλήρους εμπορευματοποίησης ενός αγαθού που ελάχιστοι πίστευαν ότι θα υπαχθεί στους νόμους της αγοράς, που το μόνο που καθορίζει είναι οι αριθμοί του κέρδους μιας χούφτας ιδιωτικών εταιριών. Όμως, ο πρώην πρόεδρος των ιθαγενών της Ατακάμα με μερικές απλές λέξεις προβλέπει το δυσοίωνο μέλλον: «Το νερό και η γη πάνε μαζί. Το ένα είναι το θηλυκό και το άλλο το αρσενικό. Το νερό δεν είναι δικό μου, εγώ είμαι μέρος του. Ούτε η γη είναι δική μου, εγώ είμαι μέρος της. Ο άνθρωπος είναι περαστικός. Και παρ’ όλα αυτά θέλει να παίξει με τη γη. Αλλά ποτέ δεν το έχει πετύχει. Γιατί μετά η γη θα τους στείλει το λογαριασμό. Και η γη δεν ζητάει λεφτά, πληρώνεται με αίμα».
Ενημερώση κάθε 15 δευτερόλεπτα
