Δικαιώματα των λεσβιών, των ομοφυλόφιλων ανδρών, των αμφιφυλόφιλων και των διαφυλικών (ΛΟΑΔ)
Τα δικαιώματα των λεσβιών, των ομοφυλόφιλων ανδρών, των αμφιφυλόφιλων και των διαφυλικών (ΛΟΑΔ) ανήκουν στην ατζέντα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων καθώς ο σεξουαλικός προσανατολισμός κάθε προσώπου αποτελεί στοιχείο της ανθρώπινης ταυτότητάς του και σχετίζεται με την εγγενή αξιοπρέπεια και αξία που έχει κάθε άνθρωπος.
Εξάλλου, στη σημερινή βαθιά, παγκόσμια καπιταλιστική κρίση, που το ίδιο το σύστημα γεννά, και με το ρεύμα του φασισμού να βρίσκεται σε ραγδαία άνοδο, η προάσπιση των δικαιωμάτων ενάντια στις διακρίσεις λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου αποτελεί ζήτημα κομβικό για τη δημοκρατία αλλά και, κυρίως, για την κοινωνία. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ώστε ότι στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης εκτός από εβραίοι εξοντώθηκαν και χιλιάδες ομοφυλόφιλοι.
Γιατί χρειάζεται ένα σύμφωνο συμβίωσης για ζευγάρια του ίδιου φύλου (ομόφυλα ζευγάρια);
Στην Ελλάδα, παρότι η ομοφυλοφιλία εδώ και πολλά χρόνια δεν αποτελεί ποινικό αδίκημα, εξακολουθούν αν υπάρχουν ποικίλες κοινωνικές, οικονομικές και θεσμικές διακρίσεις απέναντι στους ομοφυλόφιλους, τις λεσβίες και τα διαφυλικά άτομα. Αυτές με τη σειρά τους τροφοδοτούν συχνά το ρατσισμό και τη βία εναντίον τους. Δύο σημαντικά προβλήματα είναι τα εξής:
Α) Η ελληνική πολιτεία επισήμως δεν προβλέπει τίποτα για τα ομόφυλα ζευγάρια. Παρόλα αυτά στην ελληνική κοινωνία ζουν χιλιάδες τέτοια ζευγάρια, τα οποία αν και έχουν επιλέξει να ενώσουν τη ζωή τους στο πλαίσιο μια σταθερής οικογενειακής σχέσης, αντιμετωπίζουν τεράστιες δυσχέρειες. Για παράδειγμα αδυναμία ασφαλιστικής κάλυψης, λήψης αποφάσεων σε περίπτωση που ένας από τους δύο πάθει κάποιο ατύχημα, κληρονόμηση περιουσίας που αποκτήθηκε από κοινού, συνταξιοδότηση, κοινή φορολογική δήλωση κ.λπ.
Β) Παράλληλα, αυτό καλλιεργεί στην κοινωνία την αίσθηση ότι οι ομοφυλοφιλοφιλικές σχέσεις αποτελούν «ανωμαλία», «μίασμα», «αμαρτία», «ασθένεια», «βίτσιο» ή ότι είναι πάντα «περιστασιακές», «αφορούν μόνο το σεξ», «δεν περιλαμβάνουν συντροφικότητα», «είναι ανήθικες»
Η αναγνώριση από την πολιτεία των ομόφυλων ζευγαριών (είτε με σύμφωνο συμβίωσης είτε με γάμο) έχει αποτελέσει σε όλο τον κόσμο τρόπο επίλυσης των δύο παραπάνω ζητημάτων. Στην ίδια κατεύθυνση είναι αναγκαίο να κινηθεί και η Ελλάδα.
Μήπως όντως οι ομοφυλοφιλικές σχέσεις είναι «αφύσικες» και «άρρωστες»;
Παρότι η έρευνα για την ανθρώπινη σεξουαλικότητα έχει ακόμη πολλά ανοιχτά ερωτήματα, τις τελευταίες δεκαετίες έχει κάνει πολλά βήματα. Για παράδειγμα, έχει εξακριβωθεί πλέον ότι η ομοφυλοφιλία δεν αποτελεί ψυχική ασθένεια ή «διαστροφή», όπως θεωρούσαν παλαιότερα, ούτε αμιγώς ψυχολογικό φαινόμενο που σχετίζεται με τον τρόπο ανατροφής (σχέσεις με πατέρα και μητέρα) ή με πιθανή σεξουαλική κακοποίηση κλπ. Πολλές ερευνητικές ομάδες μάλιστα αναζητούν και βιολογικούς ή γενετικούς παράγοντες που συμβάλουν στον καθορισμό της σεξουαλικότητας. Είναι χαρακτηριστικό πάντως ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει αφαιρέσει την ομοφυλοφιλία από τον κατάλογο των ασθενειών από το 1993 και ότι η διεθνής επιστημονική κοινότητα θεωρεί ότι ο ομοφυλοφιλικός σεξουαλικός προσανατολισμός αποτελεί μια ανθρώπινη κατάσταση που δεν εμποδίζει την ανάπτυξη ώριμων προσωπικών σχέσεων (ερωτικών, οικογενειακών, φιλικών, κοινωνικών).
Παράλληλα, γνωρίζουμε ότι η ανθρώπινη σεξουαλικότητα έχει περισσότερο χαρακτηριστικά φάσματος. Δεν υπάρχουν δηλαδή μόνο 100% ομοφυλόφιλοι και 100% ετεροφυλόφιλοι, αλλά πολλοί άνθρωποι σε ενδιάμεσες καταστάσεις, που άλλοτε εκφράζουν (και) σεξουαλική επιθυμία για άτομα του ίδιου φύλου και άλλοτε όχι.
Μήπως όμως το ζήτημα είναι περιθωριακό και αφορά ελάχιστους ανθρώπους;
Δυστυχώς με το να αντιμετωπίζει η ελληνική πολιτεία τους ομοφυλόφιλους ως ανύπαρκτους δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου στατιστικά δεδομένα για τον αριθμό των ατόμων που πλήττονται από τις διακρίσεις. Γνωρίζουμε όμως ότι ένα ποσοστό της τάξης του 7-12% των ανθρώπων έχει ομοφυλοφιλικό σεξουαλικό προσανατολισμό (δηλαδή εκατοντάδες χιλιάδες στην Ελλάδα) κάτι που μόνο περιθωριακό δεν είναι.
Παράλληλα, οι συνέπειες των διακρίσεων, ιδίως στις νέες ηλικίες, μπορεί να είναι δραματικές. Υπάρχει μεγάλος αριθμός εφήβων που κάθε χρόνο φτάνουν σε υπηρεσίες στήριξης διωγμένοι ή κακοποιημένοι από το σπίτι τους ή τον κύκλο τους επειδή είναι ομοφυλόφιλοι (και πολλοί περισσότεροι που δεν απευθύνονται ποτέ σε τέτοιες υποστηρικτικές υπηρεσίες). Είναι χαρακτηριστικό επίσης το πρόσφατο παράδειγμα της Άννας, μιας νεαρής διαφυλικής κοπέλας, την οποία απείλησαν να διώξουν από το σχολείο της και προσπάθησαν να την κάψουν ζωντανή επειδή διεκδίκησε το δικαίωμά της στην ταυτότητα φύλου της (ευτυχώς εκ των υστέρων το συμβούλιο των καθηγητών αποφάσισε να την υπερασπιστεί).
Επιβάλλεται να αλλάξουμε την κατάσταση!
Τι προβλέπεται σε άλλες χώρες για το σύμφωνο συμβίωσης και τον πολιτικό γάμο;
Οι πολιτικοί γάμοι ομοφύλων αναγνωρίζονται σήμερα σε 7 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Βέλγιο, Γαλλία, Δανία, Ολλανδία, Πορτογαλία, Ισπανία, Σουηδία), στη Νορβηγία, τη Ν. Αφρική, τη Ν. Ζηλανδία, τον Καναδά, σε πολλές πολιτείες των ΗΠΑ, στην Αργεντινή, τη Βραζιλία, την Ουρουγουάη.
Σύμφωνο συμβίωσης μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου προβλέπεται σε πολλές χώρες του κόσμου, μεταξύ των οποίων 15 ευρωπαϊκές χώρες (π.χ. Δανία, Φινλανδία, Ισλανδία, Νορβηγία, Σουηδία, Γερμανία, Ελβετία, Μ. Βρετανία).
Είναι ώριμη η κοινωνία για αποδοχή συμφώνου συμβίωσης για άτομα του ίδιου φύλου;
Η ελληνική κοινωνία αποδέχεται σε μεγαλύτερο (αλλά φυσικά όχι ικανοποιητικό) βαθμό απ’ ό,τι στο παρελθόν το γεγονός ότι στο κόλπους της υπάρχουν ομοφυλόφιλοι, λεσβίες, αμφιφυλόφιλοι και διαφυλικοί. Το διεθνές περιβάλλον (με την αναγνώριση σε πολλές χώρες του κόσμου δικαιωμάτων για τα ομόφυλα ζευγάρια) έχει επίσης αυξήσει την ωριμότητα της ελληνικής κοινωνίας για το ζήτημα αυτό. Εκτιμούμε λοιπόν ότι η κοινωνία είναι ώριμη σε σημαντικό βαθμό για τη θεσμοθέτηση συμφώνου συμβίωσης για ομόφυλα ζευγάρια.
Δεν πρέπει άλλωστε να ξεχνάμε ότι οι κοινωνίες δεν ωριμάζουν «μόνες τους» αλλά μέσα από πολιτικές πρωτοβουλίες και κοινωνικές διεργασίες. Το σύμφωνο συμβίωσης μπορεί να παίξει αυτόν τον ρόλο.
Κατά τη γνώμη μας, το μεγάλο ζήτημα δεν είναι αν είναι ώριμη η ελληνική κοινωνία, αλλά αν είναι ώριμη η ελληνική πολιτεία να αναγνωρίζει ότι όλοι οι πολίτες πρέπει να είναι ίσοι απέναντι στο νόμο.
Μήπως κινδυνεύει ο θεσμός της οικογένειας;
Το σύμφωνο συμβίωσης και ο πολιτικός γάμος ομοφύλων όχι μόνο δεν απειλούν, αλλά αντίθετα διευρύνουν το θεσμό της οικογένειας, όπως έγινε στο παρελθόν με άλλες μορφές οικογένειας (π.χ. μονογονεϊκές οικογένειες). Το σύμφωνο συμβίωσης και ο γάμος αναγνωρίζουν το γεγονός ότι χιλιάδες άνθρωποι ζουν οικογενειακή ζωή, και την κατοχυρώνουν θεσμικά. Αυτή η αναγνώριση είναι ακόμη πιο σημαντική σήμερα, εν μέσω της κρίσης, καθώς η οικογένειας έχει αναδειχθεί σε σημαντικό χώρο στήριξης των ανθρώπων την ώρα που η κοινωνική πρόνοια συρρικνώνεται. Παράλληλα, στα μάτια των νέων ιδίως ανθρώπων διαμορφώνεται μια θετική εικόνα της οικογενειακής ζωής ως κάτι που προστατεύεται και προσφέρει ασφάλεια και δικαιώματα, και όχι ως κάτι που αποκλείει και καταπιέζει.
Εκείνοι που επικαλούνται την προστασία της οικογένειας για να επιτεθούν στα ομόφυλα ζευγάρια, είναι απλώς εκείνοι οι συντηρητικοί κύκλοι που επιθυμούν επιστροφή στην οικογένεια του παρελθόντος με τη γυναίκα στην κουζίνα και τον άντρα σε ρόλο δυνάστη. Η διαρκής κινδυνολογία τους απέναντι σε κάθε προοδευτική αλλαγή δεν έχει επαληθευτεί. Αντίθετα η οικογένεια, με τις πολλές μορφές της, ισχυροποιείται, και αυτό θα συμβεί και τώρα.
Μήπως ανοίγει ο δρόμος για υιοθεσίες από γκέι ζευγάρια;
Κατ’ αρχάς θα πρέπει να επισημάνουμε ότι στην Ελλάδα (όπως και παντού) το θεσμικό πλαίσιο της υιοθεσίας δεν σχετίζεται με αυτό του γάμου. Με άλλα λόγια ο γάμος δεν επιτρέπει αυτοδικαίως σε ένα ζευγάρι να υιοθετήσει παιδιά (αντίθετα με ό,τι ισχυρίζονται διάφοροι). Οι αρμόδιες υπηρεσίες εξετάζουν κάθε περίπτωση υιοθεσίας ξεχωριστά και κρίνουν με τα δικά τους κριτήρια (που έχουν να κάνουν με το συμφέρον του παιδιού και όχι των υποψήφιων θετών γονιών) αν θα την εγκρίνουν. Άποψή μας είναι ότι στα ζητήματα της πολιτικής για τις υιοθεσίες τον πρώτο λόγο πρέπει να έχει η επιστημονική κοινότητα (ψυχολόγοι, κοινωνικοί επιστήμονες) με γνώμονα τα συμφέροντα των παιδιών που αναγκάζονται να ζουν σε ιδρύματα.
Παράλληλα πρέπει όμως να καταρριφθούν και διάφοροι μύθοι, όπως ότι παιδιά που μεγαλώνουν με ομοφυλόφιλους γίνονται και οι ίδιοι ομοφυλόφιλοι, εμφανίζουν ψυχικές διαταραχές ή δέχονται κακοποίηση. Οι πρώτες έρευνες που έχουν δει το φως της δημοσιότητας σε άλλες χώρες δείχνουν ότι δεν υπάρχει ουσιαστική διαφορά ανάμεσα στα παιδιά που μεγαλώνουν σε ετερόφυλες οικογένειες και αυτά που μεγαλώνουν σε ομόφυλες. Το σημαντικό είναι να μεγαλώνουν σε μια οικογένεια που τα αγαπά, σε ένα περιβάλλον ασφαλές και σε μια κοινωνία αποδοχής. Αυτό πρέπει να διασφαλίσουμε για κάθε παιδί, υιοθετημένο ή μη.